مقالات و مکتوبات
تاریخچه میکروبیولوژی⇓
میکروب شناسی با اختراع میکروسکوپ در قرن هفدهم توسط آنتونی وان لیون هوک (۱۷۲۳- ۱۶۳۲) در هلند آغاز گردید. او با مشاهدات خود بر روی آب برکه، بزاق، خلط و… برای اولین بار موفق به مشاهده و کشف دنیای میکروارگانیسمها شد. او نتایج مشاهدات خود را به انجمن سلطنتی انگلستان گزارش نمود. دوران شکوفایی میکروب شناسی با فعالیتهای علمی پاستور (۱۸۹۵-۱۸۲۳، (شیمیدان فرانسوی بر روی پدیده تخمیر آغاز شد. پاستور را پدر علم میکروب شناسی نامیدهاند. او نظریه تولید خود به خودی موجودات زنده را رد کرد و ثابت کرد که تخمیر یک فعالیت بیولوژیک و نه صرفاً شیمیایی است و توسط بعضی از انواع میکروارگانیسمها ایجاد میشود. او نقش میکروارگانیسمها در ایجاد بیماری و فساد مواد غذایی را نشان داد و برای کاهش میکروارگانیسمها در مواد غذایی روشی را پیشنهاد داد که بعدها پاستوریزاسیون نام گرفت. پاستور واکسیناسیون را که به شکل تجربی از زمان ادوارد جنر (۱۸۲۳ -۱۷۴۹ (وجود داشت بر یک مبنای علمی استوار ساخت و برای اولین بار واکسنهایی علیه سیاه زخم و هاری تولید کرد. در همین دوران یک پزشک آلمانی به نام رابرت کخ (۱۹۱۰ – ۱۸۴۳ (به میکروب شناسی علاقهمند شد. از مهمترین فعالیتهای علمی کخ معرفی اصول چهارگانهای است که برای تایید بیماری زا بودن یک میکروب مشخص الزامی است. کخ بهمراه همکاران خود موفق شد روشهای آزمایشگاهی میکروب شناسی را بهبود بخشد. برای مثال معرفی محیطهای کشت جامد با استفاده از نوعی پلی ساکارید دریایی به نام آگار و نیز ابداع ظروف پتری (پتری دیش) از ابتکارات تیم تحقیقاتی او بود. رابرت کخ باکتریهای مولد سیاه زخم، وبا و نیز باکتری مولد سل را کشف کرد و بدین سبب در ۱۹۰۵ موفق به کسب جایزه نوبل در پزشکی شد. رابرت کخ را یکی از پایه گذاران اصلی علم میکروب شناسی میشناسند. به دلیل حجم گستردهی فعالیتهای میکروب شناسی و کشف بسیاری از میکروارگانیسمها در دوران پاستور و کخ، این دوران (۱۹۱۴-۱۸۵۷ (به نام عصر طلایی میکروب شناسی نامیده شده است. در ۱۹۲۸ الکساندر فلمینگ (۱۹۵۵ – ۱۸۸۱، (پزشک انگلیسی پنی سیلین را کشف کرد. این آنتی بیوتیک سپس در سال ۱۹۴۳ به عنوان اولین آنتی بیوتیک به تولید انبوه رسید و در درمان سربازان در اواخر جنگ جهانی دوم بکار گرفته شد و بدین ترتیب عصر آنتی بیوتیکها آغاز گردید. در گذشته و قبل از شناسایی میکروبها، کلیه موجودات زنده به دو دسته گیاهان و جانوران تقسیم میشدند بتدریج و با توسعه زندگی، بشر در برابر علت بسیاری از حوادث و وقایع خود را ناتوان میدید مثلاً اینکه چگونه انسان به بیماریهای مختلف مبتلا میگردد و یا اینکه علت فساد مواد غذایی چیست و چگونه باید آنها را نگهداری کرد بعد از کشف اولین میکروسکوپ، بشر در کمال تعجب پی به وجود موجودات زندهریزی برد که میتوانستند پاسخگوی بسیاری از سؤالات بیپاسخ او باشند. این موجودات ریز که با چشم غیر مسلح قابل رؤیت نیستند، میکروارگانیسم (موجودات ذره بینی) نامیده شده، بتدریج جای خود را در طبقهبندی موجودات زنده پیدا کردند. اصطلاح میکروبیولوژی، از سه کلمه میکرو (Micro (به معنای کوچک، بیو (Bio (به معنای زندگی و حیات و لوژی (Logy (به معنای علم و شناسایی تشکیل شده است. بنابراین علم میکروبیولوژی عبارت است از شناسایی موجودات ریز ذره بینی و آگاهی از قوانین حاکم بر زندگی آنها و نیز بررسی تأثیرات متقابل آنها بر سایر موجودات زنده و محیط پیرامون خود. شناخت خصوصیات زیست محیطی میکروبها باعث گردیده تا انسان از صفات و اثرات مفید آنها در جهت افزایش کیفی زندگی خود سود جسته، از طرفی راههای مقابله با تأثیرات منفی آنها را پیدا نماید. بدین ترتیب پیش بینی میشود که در آینده، کشورهایی که احاطه بیشتری بر علم میکروبیولوژی دارند، در زمینههای مختلف علمی، سیاسی، اقتصادی و حتی نظامی و … از قدرت بیشتری برخوردار باشند. میکروبها اثرات مثبت یا منفی زیادی در زندگی انسانها دارند به عنوان مثال مهمترین عامل فساد مواد غذایی میباشند. با توجه به محدود بودن تولید فراوردههای غذایی، انسان ناچار به مقابله با انواع عوامل فساد و به ویژه عوامل فساد میکروبی میباشد از سوی دیگر بسیاری از بیماریها و مسمومیتهای غذایی ناشی از فعالیت میکروارگانیسمها میباشند، همچنین میکروارگانیسمها اثرات مطلوب زیادی در مواد غذایی نیز دارند بسیاری از فرآوردههای غذایی فقط توسط فعالیت میکروارگانیزمها تولید میشوند. بنابراین شناخت خصوصیات مورفولوژیکی و بیوشیمیایی میکروارگانیزمها برای یک متخصص صنعت غذایی امری ضروری میباشد. همگام با توسعه سایر علوم و پیدایش میکروسکوپهای دقیق و پیشرفته، علم میکروبیولوژی نیز وسعت یافت و شامل شاخهها و گرایشهای مجزایی گردید مانند: میکروبیولوژی عمومی، پزشکی، کشاورزی، غذایی، دامپزشکی و … هر یک در زمینه مسایل مربوط به خود بحث میکنند.
توانایی های لازم برای میکروبیولوژی⇑
دروس اصلی برای رشته میکروبیولوژی در دبیرستان زیست، شیمی و زمینشناسی هستند. اطلاعات این سه درس پایههای علمی شما در دانشگاه را تقویت میکند. بنابراین باید هم به این دروس علاقه داشته باشید و هم برای قبولی در کنکور، حسابی آنها را مطالعه کنید. دروس دانشگاهی میکروبیولوژی هم نسبت به سایر رشتههای زیستشناسی جنبه حفظی بیشتری دارند چون سرشار از نام و ویژگیهای میکروبها هستند. پس قبل از انتخاب رشته به اینکه چقدر میتوانید با حفظ کردن مطالب کنار بیایید فکر کنید.
مهارت های فردی
توانایی انجام کارهای انفرادی: کارهای رشته میکروبیولوژی اغلب فردی هستند و باید در آزمایشگاه مشغول به کار شوید. بنابراین یک متخصص میکروبیولوژی باید بتواند ساعتهای طولانی به کار خودش متمرکز باشد. دقت بالا: کار در آزمایشگاه خصوصاً اگر مربوط به تشخیص طبی و مرتبط با سلامتی افراد باشد، نیازمند توجه، جزئینگری و دقت بسیار زیادی است چون میزان خطا در این مشاغل اهمیت بالایی دارد. صبور بودن: کارهایی که به عنوان یک کارشناس یا متخصص میکروبیولوژی انجام میدهید، نیاز به صبر و صرف زمان دارند. بنابراین صبور بودن از ویژگیهای کلیدی این رشته است.علایق شخصی
کار با تکنولوژی و نرمافزارهای مورد استفاده در میکروبشناسی باید جزو علایق و برنامههای شما باشد. شما به عنوان یک میکروبیولوژیست با میکروبها کار میکنید، بنابراین باید این مسأله را نیز قبل از انتخاب رشته در نظر بگیرید. کار میکروبیولوژیست در آزمایشگاه تشخیص طبی یا آزمایشگاههای تشخیصی دیگر نیازمند این است که از برخورد داشتن با این موارد احساس بدی نداشته باشید. حتی برای کار در زمینههای کاربردی میکروبیولوژی مانند تشخیص طبی، باید بتوانید مقالات و مطالب علمی روز را مطالعه کنید و به تحقیق و پژوهش علاقهمند باشید.آزمون هدایتشغلی
مهمترین لطفی که میتوانید قبل از ورود به هر رشته و شغلی در حق خودتان انجام دهید، این است که مطمئن شوید استعدادها، علایق و اهدافتان در یک راستا قرار دارند. شاید آنچه تا به اینجا درباره توانمندیهای لازم برای رشته میکروبیولوژی گفته شد تا حدی شما را به نتیجه نزدیک کرده باشد.شاخه های میکروبیولوژی⇑
میکروبیولوژی پزشکی
شاخهای از میکروبیولوژی و پزشکی است؛ که به مطالعه میکروارگانیسمهایی که در پزشکی اهمیت دارند و قادر به ایجاد بیماریهای عفونی در انسان هستند، میپردازد.[۱] میکروبیولوژی پزشکی، شامل مطالعه بیماریزایی (ساز وکاری که باعث ایجاد بیماری میشوند)، اِپیدمیولوژی (همه گیرشناسی) میکروبی میشود؛ که با مطالعه پاتولوژی (آسیبشناسی) و ایمونولوژی (ایمنیشناسی) بیماریها نیز مرتبط است. این شاخه از میکروبیولوژی از شاخههایی است؛ که بهطور گسترده مورد مطالعه قرار گرفته و به دلیل اهمیت فراوان آن در پزشکی، به چند شاخه تقسیم شدهاست. همراه با ارائه دانش و درک عمیق از ماهیت پاتوژن، این سیر مطالعه در چندین نوآوری ایمونولوژیکی (ایمنیشناسی) در زمینه علوم پزشکی به کار گرفته شدهاست. به دلیل تلاشهای دانشمندان و محققان در زمینه میکروبیولوژی پزشکی، از طریق توسعه واکسن در برابر ارگانیسمهای مهاجم، بیماریهای مرگبار و ناتوانکننده مثل آبله، فلج اطفال و سل، یا ریشهکن شدهاند یا تا حد زیادی قابل درماناند. میکروبها مرتب در حال تکامل و تغییر هستند و هزاران نسل جدید را در هر سال تولید میکنند. به این ترتیب یک عدم تقارن در تکامل بشر و انگلها و میکروبهای آن پدید میآید؛ که تنها علاج آن تکامل دانش میکروبیولوژی پزشکی است.میکروبیولوژی صنعتی
میکروبیولوژی صنعتی شاخهای از بیوتکنولوژی است. در این رشته از میکروبها برای تولید محصولات صنعتی در مقیاس زیاد استفاده میشود. میکروبیولوژی صنعتی در صنایع داروسازی، صنایع غذایی و تخمیری، کشاورزی، تولید حلالهای صنعتی و پاکسازی محیط زیست کاربرد دارد. در این صنایع از میکروبها به ویژه باکتریها و قارچها برای تولید آنتیبیوتیکها، آنزیمها، ویتامینها و سوختهای زیستی استفاده میشود. برای تولید حداکثر محصول با روشهای ژنتیکی سویههایی از میکرواورگانیسمها انتخاب میشوند که حداکثر بازدهی را دارند. به علاوه از مهندسی ژنتیک برای تغییر ژنوم میکرواورگانیسمها برای بهینهسازی تولید محصول، استفاده میشود. از میکروبیولوژی صنعتی در تجزیه ترکیبات آلی، تجزیه پسماندهای صنعتی و ترکیبات سمی، تجزیه نفت، کودهای زیستی و سوختهای زیستی کاربرد دارد. در ادامه این مطلب ابتدا ویژگی میکرواورگانیسمهایی که در صنعت کاربرد دارند را به همراه انواع محیطهای کشت صنعتی و سیستمهای تخریبی توضیح میدهیم و در ادامه کاربرد میکروبیولوژی صنعتی را در صنایع مختلف مرور میکنیم.میکروبیولوژی غذایی
آزمایشهای میکروبیولوژی در صنایع غذایی اهمیت بسیاری دارند و به عنوان یک ابزار کلیدی در ایمنی و کنترل کیفیت مواد غذایی به کار میروند. در این آزمایشها، نمونههای مواد غذایی از جمله مواد خام، محصولات تولیدی و حتی سطوح و تجهیزات صنایع غذایی جمعآوری و تحلیل میشوند. به عنوان مثال: ۱. آزمایشات آلودگی میکروبی: این آزمایشات برای شناسایی و شمارش میکروارگانیسمهای حاضر در مواد غذایی انجام میشود. این شامل باکتریها، قارچها، ویروسها و سایر میکروارگانیسمهای ممکن است. ۲. آزمایشات ایمنی غذایی: در این آزمایشات، میکروبهای بیماریزا یا سموم طبیعی و شیمیایی در مواد غذایی شناسایی و ارزیابی میشوند. مثلاً، برای تشخیص باکتریهای سالمونلا و اشریشیاکلی در محصولات غذایی از این آزمونها استفاده میشود. ۳. آزمایشات مرتبط با فرآیندهای تولید: در این آزمایشات، میزان واکنش میکروبی و تغییرات در فرآیندهای تولیدی مورد ارزیابی قرار میگیرد. به عنوان مثال، در فرآیندهای تولید مواد غذایی تخمیری مثل نان یا پنیر، آزمونهایی برای بررسی واکنش میکروبی و تولید محصول نهایی انجام میشود. ۴. آزمایشات مرتبط با کنترل کیفیت و ماندگاری: در این آزمایشات، تاثیر عوامل مختلف مانند دما، رطوبت و بستر رشد بر روی رشد و زندهمانی میکروارگانیسمها در مواد غذایی مورد بررسی قرار میگیرد. با کمک این آزمایشات، صنایع غذایی میتوانند اطمینان حاصل کنند که محصولات غذایی آنها ایمن و با کیفیت هستند و همچنین برای بهبود فرآیندهای تولید و افزایش ماندگاری محصولات خود اقدامات لازم را انجام دهند.بازارکار و آیندهشغلی⇑
آینده شغلی و بازار کار رشته دانشگاهی میکروبیولوژی را میتوان در سازمانها و مراکزی نظیر: سازمانهای مرتبط با بهداشت و درمان، آزمایشگاههای پاتولوژی خصوصی، آزمایشگاههای پاتولوژی میکروب شناسی بیمارستانها، کلینیکهای درمانی، پژوهشگاههای نفت، صنایع غذایی و دارویی، کارخانههای تولید مواد غذایی، کارخانههای تولید مواد بهداشتی، کشاورزی، محیط زیست و … جستجو و پیدا نمود. این رشته به دلیل ارتباط زیاد با صنایع مختلف و کاربردهای مختلفش میتواند موقعیتهای شغلی متنوع و زیادی داشته باشد. بازار کار و آینده شغلی برای اشخاصی که این رشته را ادامه داده و مدارج بالاتر تحصیلی را طی نمودهاند بیشتر خواهد بود. کسانی که موفق به اخذ دکتری تخصصی این رشته میشوند میتوانند در دانشگاهها و پژوهشکدهها مشغول به کار و کسب درآمد شوند.میکروبیولوژی راهگشای پیشرفت پزشکی است و گسترش این علم توانسته بیماریهای لاعلاج و مرگبار را شناسایی و درمان کند. در تمام دنیا مردم چشمانتظار یافتن راهی از طریق این علم برای نجات انسان از چنگال بیماریهای عفونی جدید هستنداز آنجا که این رشته به بقا و ادامهی زندگی بشر یاری میرساند و یک رشتهی تحقیقاتی است، به آن علاقهمندم. عمدهی کار دانشجویان میکروبیولوژی مربوط به آزمایشگاههاست اما متأسفانه واحدهای عملی به نسبت نیاز این رشته کمتر تدریس میشوند و این باعث شده آمادگی لازم برای ورود به بازار کار را نداشته باشند. کارشناسان میکروبیولوژی در پژوهشگاه نفت برای تحقیق بر روی میکروبهای نفتخوار یا گوگردزدایی، در بخش صنایع غذایی در کارخانههای کنسروسازی و کمپوتسازی و در صنایع بهداشتی مشغول به کار هستند. تهیهی لوازم آزمایشگاهی مورد نیاز در این گرایش یکی از شغلهایی است که بعضی جذب آن میشوند. مؤسسهی استاندارد یا آزمایشگاههای کارخانجات تهیهی مواد بهداشتی و غذایی برای تشخیص کیفیت و سلامت این مواد از نظر عدم آلودگی میکروبی، مراکز تهیهی مواد دارویی مانند تهیهی آنتیبیوتیکها و بالاخره کارخانجات تهیهی اسیدها مانند اسید بوتریک و اسید استیک و حلالها مانند الکل و استون و مراکز تهیهی واکسن مانند مؤسسهی رازی و انستیتو پاستور ایران نیز میتوانند مراکز جذب فارغالتحصیلان این رشته باشند.
بهترین دانشگاه ها برای رشته میکروبیولوژی⇑
در مقیاس بینالمللی، محبوبترین دانشگاهها در زمینه میکروبیولوژی عبارتند از: دانشگاه هاروارد، مؤسسه فناوری ماساچوست (MIT)، دانشگاه آکسفورد و دانشگاه کمبریج. به طور صادقانه باید گفت که کیفیت آموزش ممکن است از دانشگاهی به دانشگاه دیگر تفاوت چندانی نداشته باشد، اما نرخ پذیرش در این دانشگاههای جهانی بسیار رقابتی است. اگر قصد دارید برای دانشگاههای برتر در رشته میکروبیولوژی درخواست بدهید، حتماً به دانشگاههای دیگر در بهترین کشورها برای تحصیل میکروبیولوژی نیز درخواست بدهید تا شانس قبولی خود را افزایش دهید. اکنون بیایید مجدد نگاهی به لیست کشورهایی که به خاطر دورههای میکروبیولوژی معروف هستند بیاندازیم!